‘Niemand mag worden belemmerd in zijn keuzes’
Een gebarentolk naast de Koning tijdens de Troonrede? Als het aan Tweede Kamerlid Attje Kuiken ligt, wordt dat straks heel normaal. We spreken haar over het erkennen van Nederlandse Gebarentaal en volwaardig meedoen in de samenleving.
Ze is niet de eerste, en ook niet de enige die zich in de Tweede Kamer inzet voor de rechten van mensen met een beperking. Maar als we het hebben over het wetsvoorstel om Nederlandse Gebarentaal te erkennen als officiële taal, komt Tweede Kamerlid Attje Kuiken al gauw naar voren. Ze nam het stokje over van partijgenoot Roelof van Laar, die namens de PvdA al eerder, in 2016, dit wetsvoorstel indiende. Deze eerdere poging werd niet aangenomen in de Tweede Kamer en moest daarom worden aangepast en uitgebreid. Dat deed Attje Kuiken in samenwerking met Carla Dik-Faber (ChristenUnie) en Jessica van Eijs (D66) en in samenspraak met vertegenwoordigers van de dovengemeenschap. In september 2019 werd het vernieuwde wetsvoorstel ingediend. Of het deze keer wel wordt aangenomen, wachten we op het moment van dit schrijven nog af.
Beperkt aantal tolkuren
‘We willen dat mensen hun volledige potentieel kunnen benutten en daarin niet belemmerd worden op school, in hun carrière of in het meedoen in de Nederlandse samenleving’, begint Kuiken het gesprek vanuit haar kamer in het Tweede Kamergebouw in Den Haag. ‘Maar er zijn voor doven en slechthorenden op verschillende terreinen nog veel obstakels om volwaardig mee te kunnen doen.’ Kuiken verdiepte zich in de verschillende situaties waar mensen met een auditieve beperking tegenaan lopen. ‘Ik wist bijvoorbeeld wel dat er tolken Nederlandse Gebarentaal beschikbaar waren, want die zetten we zelf ook in op ons congres. Maar ik had me niet gerealiseerd dat het soms moeilijk is om een tolk te vinden en dat het aantal tolkuren dat je als dove of slechthorende vergoed krijgt beperkt is. Zo sprak ik iemand die van zijn werkgever een mooie opdracht had gekregen, maar onvoldoende tolkuren had om zijn werk ook optimaal te kunnen doen. Of een neurowetenschapper die niet genoeg tolkuren over had om een compleet congres bij te kunnen wonen. Dit zijn drempels die beslecht moeten worden, want er gaat potentie verloren door beperkte tolkuren. De erkenning van gebarentaal helpt daarbij.’
Crisiscommunicatie
Meedoen aan de samenleving gaat niet alleen over werk en onderwijs, maar ook over toegang krijgen tot belangrijke informatie. Dat dit vaak nog niet goed is geregeld voor dove en slechthorende mensen die afhankelijk zijn van Nederlandse Gebarentaal, werd duidelijk toen er op 18 maart 2019 een aanslag werd gepleegd op een tram in Utrecht. ‘Dit was een acute situatie van crisiscommunicatie, waarbij het essentieel is dat iedereen goed geïnformeerd wordt’, licht Kuiken toe. ‘Iedereen wil het nieuws volgen en weten wat er aan de hand is. Als je dan beseft dat er op zulke momenten geen gebarentolk wordt ingezet, waardoor de informatie dove mensen dus niet bereikt, dan lijkt mij dat heel beangstigend voor hen. Dat geldt ook voor andere crisissituaties, zoals een grote stroomstoring of het uitvallen van het alarmnummer 112. Iedereen moet deze informatie kunnen volgen. Ondertiteling is geen volwaardig alternatief voor dove mensen voor wie gebarentaal hun moedertaal is. Dat heb ik geleerd van de mensen uit de dovengemeenschap.’
Songfestival en Troonrede
Nederland loopt niet voorop als het gaat om het inzetten van een tolk Nederlandse gebarentaal in publieke situaties. In andere landen zoals Amerika is het heel normaal om een gebarentolk te zien op persvoorlichtingen of tijdens een speech naast een prominent persoon. ‘Op het moment dat het meer zichtbaar is, wordt het ook meer geaccepteerd’, vervolgt Kuiken. ‘Dan ga je het normaal vinden dat er een tolk naast iemand staat. Iedereen was lyrisch over de vertaling van het songfestival door tolken Nederlandse Gebarentaal, omdat men dat nu nog ziet als een soort gadget. Dat is natuurlijk leuk, maar het moet ook in andere communicatie een rol gaan spelen.’
De eerste stap is gezet: sinds 11 oktober wordt het wekelijkse gesprek met de minister-president op vrijdagavond vertolkt in gebarentaal. Daarvoor moet je nu nog wel naar een speciaal kanaal schakelen. ‘Het feit dat het gesprek met de minister-president nu getolkt wordt in Nederlandse Gebarentaal vind ik heel positief. Als mensen dat gewend zijn, zal het een vanzelfsprekendheid worden. Het zou natuurlijk heel mooi zijn als er straks bij de troonrede van Koning Willem-Alexander ook een gebarentolk in beeld is. De Koning gelooft heel erg in een inclusieve samenleving, dus ik denk dat hij dat zou toejuichen.’
Opkomen voor potentie
Voor het allemaal zover is, moeten we dus eerst nog even afwachten of het wetsvoorstel wordt aangenomen door de Tweede Kamer. Attje Kuiken is optimistisch. ‘Ik kan me niet voorstellen dat het wetsvoorstel het niet gaat halen, als mensen het belangrijk genoeg vinden en zien dat het nodig is. Als we niet kijken naar wat het kost, maar juist naar wat het oplevert: vijftienduizend dove mensen die volwaardig kunnen meedoen in de samenleving en worden erkend in hun zijn. Ik vind het niet uit te leggen dat mensen belemmerd worden in hun keuzes omdat we geen tolk hebben geregeld, of dat mensen zich niet veilig voelen als er een crisis is en de communicatie hen niet bereikt. Ik vind het onverteerbaar dat alleen het niet goed kunnen horen een belemmering is voor wie je mag of kunt zijn. Dat raakt mij, ook al ben ik zelf niet afhankelijk van gebarentaal. Het gaat niet alleen om de belangen van doven en slechthorenden. De erkenning gaat ook om het opkomen voor potentie en zorgen dat kwetsbaarheid niet nodig is. Het zou toch mooi zijn als we daar samen met elkaar voor strijden?’
Een goed begin
Attje Kuiken is gepassioneerd om de erkenning van de Nederlandse Gebarentaal te regelen en ze ontvangt graag jouw input. Wat zou jij graag als eerste willen verbeteren als het gaat om volwaardig meedoen aan de maatschappij? Attje Kuiken hoort het graag! Je kunt haar via Facebook benaderen of een e-mail sturen. Kijk op www.pvda.nl/politici/attje-kuiken voor meer informatie.