'Gebarentolken zouden een grotere rol moeten krijgen'
Lora van Rijn
Lora van Rijn werd doof geboren. Tenminste, daar gaat ze vanuit. Toen ze negen maanden oud was werd pas ontdekt dat ze niets hoorde. Inmiddels is Lora 35 jaar oud en werkt ze als art director bij een communicatiebureau. Hoe ervaart ze het om doof te zijn in een horende wereld?
‘Heb je even?’ is Lora’s eerste reactie op de vraag hoe (on)toegankelijk ze de samenleving ervaart. Ze begint meteen te vertellen over haar kinderen, twee dochters van zeven en vijf jaar oud en een zoon van zes maanden. Alle drie de kinderen horen goed en worden tweetalig opgevoed; met gesproken Nederlands en Nederlandse Gebarentaal. Lora is zelf ook tweetalig opgevoed. Daardoor kan ze prima meedraaien in de horende wereld. Maar toch, zo benadrukt ze, voelt ze zich regelmatig “beperkt”.
Opletten
Altijd alert zijn omdat je anders iets mist, dat kost veel energie
‘Bijna alles is gericht op mensen die kunnen horen,’ licht ze toe. ‘Denk bijvoorbeeld aan het reizen met de trein. Als er op het perron wordt omgeroepen dat een trein op een ander spoor binnenkomt, kan ik dat niet horen. En als ik in de wachtkamer zit bij de huisarts, en ze roepen de naam van degene die aan de beurt is, dan sta ik wel eens verkeerd op. Ik moet continu blijven opletten en dat kost vaak veel energie.’
Ook tijdens uitjes met haar gezin merkt Lora dat de samenleving weinig rekening houdt met mensen die niet alles horen. Zo zou ze graag met haar dochters naar de bioscoop willen, maar dat kan niet. ‘Nederlandstalige kinderfilms worden niet ondertiteld,’ legt ze uit. ‘Mijn dochters zijn te jong om in hun eentje naar de film te gaan, dus soms ga ik toch met ze mee. Vooraf stuur ik dan vaak een mail naar de bioscoop met de vraag of ik korting kan krijgen op mijn entreekaartje. Ik kan de film tenslotte niet volgen. Maar daar staan ze zelden voor open. Meestal zeggen ze dat mijn kinderen maar gewoon met een horend persoon naar de film moeten gaan. Maar ik ben hun moeder, ik wil zélf met mijn kinderen kunnen napraten over de film.’
Niet gelijkwaardig
Om die reden vindt Lora dat tolken Nederlandse Gebarentaal in veel situaties een grotere rol zouden moeten krijgen. ‘In ieder geval tijdens belangrijke evenementen of toespraken op tv. Waarom worden dit soort uitzendingen niet standaard ondertiteld of vertaald door een gebarentolk?’
Hoewel Lora, net als de meeste doven en slechthorenden, recht heeft op tolkuren en zelf een gebarentolk kan regelen op momenten dat zij dit nodig heeft, voelt het voor haar niet alsof ze daarmee gelijkwaardig is aan horende personen. ‘Er wordt zelden rekening mee gehouden dat ik in bepaalde situaties een tolk nodig heb. Zo moest ik laatst, na een ongeluk met de fiets, binnen een vastgestelde periode aangifte doen bij het politiebureau. De eis vanuit de politie was dat ik zelf een tolk mee zou nemen. Er was echter niet direct een tolk beschikbaar, waardoor het gesprek moest worden verzet. Vervolgens werd het tijdstip van het gesprek vanuit de politie ook nog eens meerdere keren verplaatst, waardoor ik de tolk steeds moest afzeggen. Uiteindelijk ben ik zonder tolk naar de afspraak gegaan.’
Ontspannen communiceren
En juist de aanwezigheid van een gebarentolk is voor Lora in veel situaties essentieel. ‘Met een gebarentolk hoef ik me niet steeds af te vragen of ik alles wel goed heb begrepen. Dat is met name op het werk heel belangrijk. Zonder tolk moet ik in een vergadering continu puzzelen met de woorden en zinnen die iemand uitspreekt en maar hopen dat ik op het juiste moment reageer. Met een gebarentolk erbij kan ik me beter concentreren op de inhoud van de vergadering.’
Ook in privésituaties, zoals een muziekvoorstelling van haar dochters of een informatiebijeenkomst op school, zet Lora een tolk in. ‘En laatst tijdens een bruiloft. Toen koos ik bewust voor een schrijftolk, zodat de aandacht niet van het bruidspaar zou worden afgeleid. De schrijftolk zat helemaal achterin de zaal en mijn vriend (ook doof, red.) en ik zaten helemaal voorin met een tablet op schoot. Daarmee konden we alles perfect volgen. Een tolk zorgt ervoor dat ik, net als ieder ander, ontspannen kan communiceren.’
Leer meer over onze diensten
Bekijk wat Berengroep kan betekenen voor jullie toegankelijkheid